Het verhaal van: Shekiba

“Nooit genoeg woorden en tijd gehad om te vertellen wat hij voor mij betekende”

“Ik ben opgegroeid in een Afghanistan dat je niet kent van de beelden nu”, vertelt Shekiba. “Voor de komst van de Moedjahedien en Taliban was het een liberaal land, waar mensen met diverse religieuze achtergronden elkaar accepteerden. Ik kon westerse kleding dragen en ging naar school. We hadden geen zorgen.”

Als oudste zoon voelt Khalil zich verantwoordelijk voor het gezin. Hij gaat daarom direct na zijn studie aan de Landbouw Universiteit werken op een landbouwbedrijf. Een aantal jaren later gaat hij de beveiliging in en wordt hoofd van de dienst. Zo kan hij zijn ouders ondersteunen en ‘alles een beetje in de gaten houden’. Hij zorgt ervoor dat iedereen in het gezin het goed heeft en dat zijn jongere broers en zussen in vrijheid opgroeien.

“Mijn broer was wel moslim, maar niet streng gelovig”, vertelt Shekiba verder. “De koran lezen en bidden deed hij bijvoorbeeld niet vaak. Voor Khalil was het belangrijkste in zijn leven dat wij in vrijheid konden leven en onze opleiding konden afronden. Ik ging met vriendinnen naar de bioscoop, terwijl er ook wel families waren die dit niet toestonden bij hun dochters. 

Shekiba mag met haar zussen altijd spelen in de grote voortuin, maar niet zomaar op straat met andere kinderen. Ze vertelt: ”Dat lijkt voor Nederlanders heel normaal, maar zo was ons leven niet. Khalil keek dan altijd eerst even wie het was, of de kinderen geen nare woorden gebruikten of respectloos praatten over hun ouders. Het kon ook gewoon echt gevaarlijk zijn (inmiddels was de Taliban aan de macht). Ik herinner me dat ik als jong meisje van een jaar of 6, 7 een keer naar het huis van mijn tante liep en nieuwsgierig was naar wat er ergens in een tent werd verkocht. Ik stond in de tentopening en voelde wel dat er twee mannen dicht achter me stonden, maar was aan het praten met een vrouw in die tent. Ze verkocht armbandjes, of zoiets. Opeens werd ik aan mijn arm naar achteren getrokken. Het was Khalil: ‘Wat doe je hier?!?’ Ik had ontvoerd kunnen worden.”

Wanneer ze 17 is kan Shekiba een studiebeurs krijgen aan de Technische Universiteit in Rusland. Ze wil niet gaan, denkt dat ze het niet kan. Shekiba: “Ik hoor nog steeds Khalil zeggen dat ik moest gaan. Bommen explodeerden, er werden raketten afgeschoten op Afghanistan .. Het leven daar was 100 jaar achteruit gegaan. Mijn broer overtuigde me naar Rusland te gaan met de uitspraak dat ‘als ik een goede toekomst wilde, ik dan wel moest kunnen zíen wat ik deed’. Daarmee bedoelde hij dat ik dag en nacht moest kunnen werken aan mijn studie. Na je lessen ’s avonds tekeningen en macquettes maken gaat niet als de stroom weer eens uitgevallen is.”

Trots op de pater familias die redde wie hij kan redden kon

Van het gezin blijven tijdens het Taliban bewind alleen Khalil met zijn gezin en hun ouders in Afghanistan. De broers, zussen en familieleden vertrekken naar het buitenland, maar Khalil weigert zijn geliefde land te verlaten.

Shekiba vertelt dat Khalil een vertrouwenspersoon was voor iedereen die dat wilde: “Zo nam hij bijvoorbeeld huizen van vertrokken familieleden onder zijn hoede. Khalil bemiddelde overal en had een groot netwerk. Hij cijferde zichzelf totaal weg, hoewel zijn leven altijd in gevaar was. Hij bléef maar zorgen dat iedereen veilig was. We hoorden verhalen dat hij ontvoerde kinderen terug haalde, dat hij in zijn auto stiekem eten bracht naar mensen uit de gemeenschap die vast waren gezet, maar ook dat er lui vlak voor hem stonden om hem neer te schieten .. Hij was zo’n bijzondere persoon. Het doet me pijn dat hij weinig voor zichzelf heeft gedaan. Zo enorm weinig.”

Had ik zelf maar meer gedaan

In alles wat Shekiba vertelt klinkt dankbaarheid door en trots, maar ook een gevoel van spijt. Achteraf had ze meer willen aandringen, haar broer willen aansporen beter op zijn gezondheid te letten.

“Khalil was diabeet en hij had eerder al eens problemen met zijn hart gehad. Maar hij ging nauwelijks naar een cardioloog en om zijn suikerziekte en hart ‘onder controle’ te houden liep hij van huis naar zijn werk. Zo dacht ‘ie dat het allemaal wel goed ging, maar hij had natuurlijk veel meer kunnen doen gezonder te blijven. Een aantal jaren later is Khalil overleden aan een hartaanval, hij was toen 61. We hoorden dat hij de avond van zijn hartaanval nog zware spullen naar de vierde verdieping van een huis had gesjouwd. Ik vind het heel lastig om zoiets te horen .. Mijn lieve broer, met zijn hartproblemen, waarom kon hij niet wat meer aan zichzelf denken?

Nu denk ik af en toe: had ik hem meer moeten dwingen om voor zijn gezondheid te gaan? Als jongste in de familie bemoei je je niet zo met de familie en ik ben er niet actief mee bezig geweest. Kon ik dat nu maar terugdraaien!! Waarom was ik er niet voor hem? Misschien hadden we iets kunnen voorkomen? Die vragen blijf je mee zitten.”

Een mens is harder dan steen en zachter dan de bloem

Het overlijden van haar oudste broer, nu zes jaar geleden, voelt als een gat in haar leven voor Shekiba. “Ik ben niet de enige die zo denkt. Ik weet zeker dat het ook voor mijn broers en zussen en de kinderen zo voelt. Moeder zei altijd: ‘Khalil is mijn hart, ik kan niet zonder hem.’ Gelukkig is zij eerder overleden dan hij. Ik heb nooit meer iemand ontmoet met zo’n mentale kracht als Khalil had, niemand kan zijn plek innemen. Ik probeer wel in zijn geest te leven, maar wat ik ook doe, ik kan niet hetzelfde als hij. Dat durf ik niet eens, want hij was uniek, zo’n speciale man voor iedereen. Hij was als een leider voor de gemeenschap. Ik kom niet in zijn buurt, kan ook niet zo mezelf opofferen zoals hij.”

Shekiba bidt voor Khalil. Ze hoopt dat hij het goed heeft 'waar hij nu is'. “Hij heeft alles gegeven. Alles ... Aan onze ouders, aan zijn broers en zussen, zijn vrouw, zijn acht kinderen. Iedereen is goed terecht gekomen, daar heeft hij wel voor gezorgd. Ik ben er heel trots op dat Khalil's oudste zoon bijvoorbeeld heeft gestudeerd in India en nu in Amerika werkt. Zijn tweede zoon heeft internationaal recht gestudeerd en zijn (enige) dochter is arts in Turkije. Het is zo ontzettend jammer dat hij niet meer volop heeft kunnen genieten van wat hij allemaal mogelijk heeft gemaakt!.

Weet je ... Ik heb niet eens de woorden en de tijd gehad om te vertellen hoeveel Khalil voor mij betekende. Maar ja, een mens is harder dan steen en zachter dan de bloem, hè? Dat zeggen wij weleens in onze cultuur. Het betekent zoiets als dat je blijft staan wanneer je moeilijke dingen meemaakt in het leven, maar ook kwetsbaar bent met kleine dingen. Ik mis mijn broer, maar hoe moeilijk ik het ook heb in mijn hart, ik houd mezelf staande. Ik moet Khalil's dood accepteren. Ik heb geen keuze. Anders maak ik mezelf kapot van binnen.”

Zorg voor elkaar, geeft Shekiba tenslotte graag mee aan andere broers en zussen. “Probeer erachter te komen hoe het écht met je broer of zus gaat, ook als hij/zij daar niet graag over praat. Dat deed Khalil ook niet. Het was niet makkelijk voor anderen om te weten of hij ergens mee zat. Vraag dus dóor, wéet wat je broer of zus nodig heeft. Alleen dan kan je helpen.”